Het traditionele schaken wordt door veel mensen gespeeld. Er zijn echter vele varianten op het schaakspel die zorgen voor een leuke afwisseling. Op deze pagina beschrijf ik een aantal van deze varianten. Ken jij nog een andere variant laat het me dan even weten, dan neem ik deze op. Een aantal varianten kun je ook online spelen. Via deze engelstalige website vind je een groot aantal online varianten op het schaakspel.
Schaakvarianten
Doorgeefschaak
Doorgeefschaak is een variant op het schaakspel waarbij twee spelers aan twee borden tegen elkaar spelen. Een speler speelt met wit, de ander met zwart. De stukken die aan het ene bord geslagen worden mogen door de medespeler op het andere bord, in plaats van het uitvoeren van een zet, op het bord worden ingezet. Er zijn natuurlijk nog wel wat voorwaarden waaraan voldaan moet worden bij het inzetten van de stukken.
Simultaanschaken
Simultaanschaken is een van de bekendste varianten op het schaakspel. Bij simultaanschaken is er 1, vaak veel sterkere, speler die tegelijkertijd tegen meerdere tegenstanders speelt. Elke spel vindt plaats op een eigen bord. De simultaanschaker doet om de beurt op elk bord een zet. Doordat de simultaangever meerdere partijen tegelijk speelt is hij in het nadeel ten opzichte van de speler die maar 1 spel speelt. Hierdoor worden de kansen tussen de sterke simultaangever en de tegenstander gelijker. In sommige gevallen wordt een klok gebruikt, dan wordt van een kloksimultaan gesproken. Een bekende simultaangever is Hans Böhm.
Weggeefschaak
Bij weggeefschaak is een van de varianten op het schaakspel waarbij het niet de bedoeling om jouw tegenstander mat te zetten, maar juist om zo snel mogelijk van al jouw stukken af te komen. Degene die als eerste alleen zijn koning nog op het bord heeft staan heeft gewonnen. De gewone schaakregels zijn van kracht, met als enige uitzondering dat slaan verplicht is. Als je dus een stuk van je tegenstander kunt slaan dan moet je dit doen. Kun je meerdere stukken slaan dan mag je zelf kiezen welke je slaat.
Schaken tegen computer
Op zich geen andere manier van schaken, maar wel anders dan gewoon tegen een van je vrienden of een andere menselijke tegenstander, is schaken tegen computer. Je kunt dan meestal de sterkte instellen en vooral veel zetten uitproberen. En verlies je, dan start je direct weer opnieuw.
Chess 960 (Fisher Random Chess)
Chess 960 is ontstaan uit Shuffle chess. Bij deze schaakvariant staan de pionnen op de normale plek, maar wordt de beginopstelling van de overige stukken anders. Dit kan door middel van het gooien met een dobbelsteen of door het om de beurt door de spelers kiezen van een veld voor een stuk. Er zijn een paar voorwaarden bij het plaatsen van de stukken. Zo moet aan beide kanten van de koning een toren staan en moeten de lopers op een wit en een zwart veld staan. Door deze alternatieve manier van spelen is openingskennis niet meer relevant en gaat het echt om de creativiteit in het denken.
Raindropchess
Raindropchess is een relatief nieuwe variant op het schaakspel. Bij deze variant is het nog steeds het doel om jouw tegenstander mat te zetten. Alleen begin je niet met een bord vol stukken, maar juist met een leeg bord. Door middel van het beurtelings trekken van een kaart mogen de stukken op het bord worden geplaatst. Spelers blijven stukken plaatsen totdat de kaarten op zijn, of de koning op het bord staat. Als de koning op het bord staat mag worden gekozen voor het doen van een zet of een kaart trekken. Binnen het spel heeft elke speler ook een aantal blauwe stukken. Dit zijn de dame, de toren, het paard en de loper. Deze mag je inzetten als een van jouw pionnen promoveert. En dat kan natuurlijk een stuk sneller als je de stukken tot en met de 6e rij mag inzetten. Wil je eens oefenen met Raindropchess, dan kan dat hier.
Kantelschaak
Kantelschaak is een relatief nieuwe loot aan de schaakvariantenboom. Dit spel is een ware geestelijke uitdaging. Niet alleen hoef je hierbij na te denken over jouw volgende zetten, maar zie je ook nog alleen jouw eigen stukken. Nadat jij jouw zet hebt gedaan kantel je het bord en ziet jouw tegenstander alleen zijn stukken. Op die manier moet je onthouden waar de stukken van jouw tegenstander staan. Dit spel is een aanrader als je beter wilt leren schaken. Bekijk hier een demonstratie van kantelschaak tijdens het Tata Steel schaaktoernooi 2013.
3-speler schaak
3-speler schaak is het traditionele schaakspel, maar dan met 3 spelers. Naast de witte en zwarte stukken speelt ook iemand met rode stukken. Het bord heeft 3 kanten en in totaal 96 velden. Wit begint, daarna rood en als laatste zwart. De speler die als eerste de koning van een van de tegenstanders kan slaan wint het spel. Doordat je met 3 spelers speelt is het lastiger om uit dreigingen te komen. Je let bij deze variant op het schaakspel dus niet op 1 maar op 2 tegenstanders. Doordat het spel is afgelopen als iemand de koning van een tegenstander slaat kan er ook niet samengezworen worden. Een variant op 3-speler schaak is Trichess, met een groter bord en alternatieve stukken.
Broederschaak
Bij broederschaak hebben alle stukken hun eigen eigenschappen, behalve dat soortgelijke stukken elkaar niet kunnen slaan. Paarden slaan geen paarden, lopers geen lopers, enzovoorts. De enige uitzondering hierop ten opzichte van een normaal potje schaken zijn pionnen. Zij mogen wel pionnen van de tegenstander slaan. Een ander verschil is dat iemand die pat staat ook verloren heeft. Door deze regels ga je net iets anders naar het schaakspel kijken.
Cilinderschaak
Bij cilinderschaak sluiten de rijen A en H op elkaar aan, net zoals D en E dit bijvoorbeeld doen. De toren op a1 wordt daarmee dus aan het begin van het spel al gedekt door de toren op h1. Verder zijn de regels van het schaakspel gelijk. Kijk je naar de impact van dit brede bord dan valt vooral op dat lopers opeens meer dan dodelijk zijn, en dat paarden soms nog raardere sprongen maken. Om het onderscheid tussen tussen traditioneel schaken en cilinderschaak duidelijk te maken wordt soms het bord zo opgesteld dat de torens in het midden naast elkaar staan, en de dam en koning in de hoeken. Dit maakt voor het spelen natuurlijk niet uit, maar helpt je wel bij het breder denken!
Bierschaak
Een van de leukste varianten om te spelen met vrienden is bierschaak. Het schaken wijkt niet af van het traditionele spel, echter het leuke aan dit spel is dat het wordt gespeeld met bierglaasjes. Bij dit spel is het de bedoeling dat bij het begin van het spel alle glaasjes gevuld zijn, en dat op het moment dat een stuk of pion wordt geslagen de partij van wie geslagen wordt het glaasje leegdrinkt. Verlies je eenmaal, dan zal het sneller duizelig voor je ogen worden ;-). Een variant hierop is dat de persoon die het stuk slaat het glas leeg moet drinken. Op die manier krijg je aan het eind van de avond waarschijnlijk een gelijkspel. PS. Er bestaat ook een variant van bierschaken die je zonder schaakbord speelt.
Welke varianten op het schaakspel heb jij wel eens gespeeld?
Op deze pagina vind je een leuk aantal varianten op het schaakspel die je met vrienden of op een clubavond van je schaakvereniging kunt spelen. Voor sommigen zijn aanvullende schaakborden en stukken nodig, voor anderen niet natuurlijk. Wat is jouw favoriete variant, en met welke varianten op het schaakspel heb jij al ervaring? Laat het me weten via de reacties hieronder.
Op onze club spelen we wel eens Kameleonschaak. De regels van het schaakspel zijn gewoon van toepassing en de beginstellingen hetzelfde echter… Als je een stuk van je tegenstander slaat, krijgt jouw stuk de functie van het geslagen stuk. Dus: sla je met een dame een paard, dan word je een paard. Uitzonderingen op deze regel: een koning blijft altijd zichzelf en een pion die over de helft van het bord komt, mag gewoon geslagen worden. Logica hierachter: zonder koning kun je niet meer mat gezet worden en pionnen zouden ware roofdieren worden als ze niet érgens tegengehouden kunnen worden. Bijzonderheid: “gewoon” even na 1. d4 Pf6 2. Lg5 c5 “ruilen” op f6 kost wit een stuk! En in een van de eerste partijen die we met deze regels speelden, zette wit mat door met zijn dame een paard te slaan!
WiFra schaak, bedacht door Willem Renders jr. & Frank de Lange ©2020
°Deze schaakvariant wordt gespeeld op een gewoon schaakbord zonder paarden en met slechts de helft van de pionnen. Oftewel elke speler heeft een koning, een koningin, twee lopers, twee torens en vier pionnen.
°De koningin, lopers en torens bewegen op de normale manier afgezien dat ze maximaal twee stappen per zet kunnen doen. Ook de koning kan twee stappen per zet doen en beweegt dus op dezelfde manier als de koningin. Pionnen kunnen één stap in elke richting doen, dus net als wat de koning normaal doet.
°Het slaan van een stuk gebeurt op de gebruikelijke manier afgezien van dat er bij pionnen geen verschil meer is tussen slaan en gewoon zetten. Pionnen kunnen ook niet meer promoveren.
°De beginopstelling van de stukken kan door elke speler vrij gekozen worden op de eerste drie rijen van het bord aan zijn/haar kant.
°Het doel van het spel is alle stukken van de tegenstander te veroveren, wie dit lukt heeft gewonnen. De koning heeft dus geen speciale status zoals bij normaal schaak. Het spel eindigt in remise als duidelijk geworden is dat de ene speler de overgebleven stukken van de andere niet kan ‘vangen’.
Veel speelplezier!